The age of Aquarius?

Met een nieuwe eeuw staan we ook voor de opkomst van een nieuw tijdperk. Een nieuw tijdperk waarin we ons leven anders gaan inrichten. De redding misschien van wereldproblemen als klimaatverandering, uitputting van grondstoffen, overbevolking &c.

Bij het begin beginnen: voor de industriele revolutie in de 19e eeuw was de invloed van de techniek marginaal. Productie was grotendeels gebaseerd op huisvlijt. De molenaar woonde op zijn molen, de schipper op zijn schip, de smid bij de smederij, &c. Het was geen vetpot; leven was vooral overleven, zoals het altijd geweest was.

Textiel werd ook thuis vervaardigd en door reizende handelaars verspreid. Maar met de uitvinding van spin- en weefmachines veranderde dat radicaal. Het waren grote machines die de productie overnamen van de huisvlijt, en tegen sterk gereduceerde kosten. Spinners en wevers moesten dus hun huis uit en in de fabriek aan het werk.

Na de textiel kwamen ook andere sektoren aan de beurt. 'Fabrieken' die eerst niet bestonden, werden de norm voor productie van goederen. Mensen, 'arbeiders', moesten dus 'naar hun werk'.
Deze productiewijze was bijzonder succesvol. Nog steeds wordt de economie gedragen door bedrijven die in de kern van de zaak georganiseerd zijn als de inmiddels aloude fabriek.

We zijn haast vergeten dat deze samenlevingsvorm gebaseerd is op een aanpassing die nodig was voor een beperking van de techniek. Fabrieken werden gebouwd rondom machines waar de mensen naar toe moesten om ze te bedienen. Andersom is niet eens denkbaar.

De 20e eeuw, die toen aanbrak, kreeg daardoor zijn karakteristieke aanzien. Techniek was een dominante factor in de economie.
En de mensen moesten zich aan de techniek aanpassen:
- De T-Ford kwam alleen uit in het zwart, Volkswagen had alleen de Kever, one size fits all. Mensen moesten zich er maar mee redden.
- Nog niet eens zolang geleden (maar nog wel in de 20e eeuw) had ik een collega die internationaal contacten moest onderhouden. Daarom zat hij van 07:00 tot ca. 20:00 naast de telefoon, noodgedwongen op kantoor. Als die niet overging had hij eigenlijk niets te doen (en daar hadden wij dan last van).
-En welbeschouwd is ook het fileprobleem het gevolg van een beperking van de techniek.



Maar de techniek ontwikkelt zich. Steeds meer beperkingen werden opgeheven en het werd mogelijk om aan de behoeften van de mensen tegemoet te komen. Met GSM en GPS zijn heel veel taken ineens plaatsonafhankelijk geworden. En met internet is bijna alle informatie ter wereld onder handbereik.

Waar in de 20e eeuw de mensen onder het juk leefden van de techniek worden de rollen nu omgedraaid.
In plaats van 'one size fits all' worden mensen in staat gesteld hun eigen oplossingen te creëren.

We staan aan de vooravond van deze ontwikkelingen en we moeten nog erg veel leren. Maar waar kan het anders toe leiden dan naar een wereld waarin creativiteit en zelfverwezenlijking zich in alle vrijheid en diversiteit kunnen ontplooien?

crowdsourcing

Men kan samenwerken ofwel door 'krachten te bundelen' dan wel door 'kennis uit te wisselen'.

Krachten bundelen
Krachten bundelen is de gangbare manier van samenwerken.
Als iedereen maar zijn eigen kant op trekt of duwt gebeurt er niets. Onze gezamenlijke kracht is dan nul. Voor het bundelen van krachten is het dus handig als die in één richting gebracht worden. Dit is de manier van samenwerken die we van oudsher gewend zijn: "alle neuzen in dezelfde richting laten wijzen". Eenheid door uniformiteit.

Het heeft huzarenstukjes opgeleverd als de piramiden, de chinese muur, kathedralen, de Afsluitdijk en de Deltawerken en zo meer.
Het gaat samen met de 'economies of scale'. Het is het dominante principe geworden om ons te organiseren. Zo dominant dat we uit het oog kunnen verliezen dat er alternatieven bestaan.♦

Kennis uitwisselen
Maar voor het bundelen van kennis ligt het anders. Velen weten meer dan één. Behalve als iedereen hetzelfde weet. Iedereen heeft anders namelijk wel een beetje informatie. Als we al die beetjes bij elkaar brengen dan is onze gezamenlijke kennis toegenomen. Eenheid door verscheidenheid.

Zelfs als iedereen zich vergist blijft dat opgaan! Want voor iedere vergissing de ene kant op staat dan wel iemand met een tegengestelde vergissing. Als we die uitmiddelen komt de correcte informatie bovendrijven (James Surowiecki, The Wisdom Of Crowds).
Heel logisch, maar het lijkt wel een wonder.

Kennis
Maar er schuilen wel een paar addertjes onder het gras... Ten eerst heeft kennis heel aparte kenmerken.
Het is duidelijk dat het wat te maken heeft met data en informatie. En de geleerden zijn het er wel over eens dat die in een hierarchisch verband staan.

Data, gegevens, prikkels is wat op ons afkomt, door de zintuigen wordt opgemerkt en ergens in het brein terecht komt. Het komt ongevraagd.
Maar als het wel ergens een oplossing voor is, als het een antwoord op een gestelde vraag is, kun je het beschouwen als 'informatie' (omschrijving volgens Eliyahu Goldratt).
'Kennis' zou dan dát zijn wat het vermogen levert om een vraag te stellen, of een probleem op te werpen. (*) Zodat we data kunnen schiften en ordenen dat we er informatie van kunnen maken.
Zeker is is dat mensen dat vermogen bezitten.

problemen op te lossen
Kennis uitwisselen doet men vaak om 'problemen op te lossen'. Grote problemen, kleine problemen, routineproblemen, hoofdpijnproblemen, en ga zo maar door.

Problemen kunnen zich voordoen als 'gesloten' en als 'open' problemen.

Gesloten problemen
Gesloten problemen hebben 1 oplossing.

Het zijn problemen van de soort: "de auto/ computer/ installatie doet het niet. Wat is er mis?" Het vervangen of repareren van 1 onderdeel is dan vaak voldoende. De vraag is alleen welk onderdeel.

Vaak is die oplossing bekend al weet men niet altijd wie hem kent of waar die te vinden is.
Soms is er niet iemand aan te wijzen die de oplossing kent. Toch is het mogelijk dat we er gezamenlijk genoeg over weten om tot een verbluffend nauwkeurige oplossing te komen.

Om zo'n gesloten probleem opgelost te krijgen zul je eerst moeten weten welke issues er bij spelen.

Open problemen
Open problemen daarentegen kennen een groot of zelfs onbeperkt aantal oplossingen. Je kunt dan, heel creatief, zelf een oplossing verzinnen. Maar heeft zo'n probleem zich vaker voorgedaan dan zullen er vaak al veel (onafhankelijke) oplossingen voor gevonden zijn. Het zoeken naar een oplossing (laat staan de beste) kan dan een hele klus worden.
In het kader van samenwerken is het dan zaak iemand te vinden die eerder met dat bijltje gehakt heeft.

theory of constraints in de netwerkeconomie

Eliyahu Goldratt beschrijft in "The Goal" (1986) zijn theory of constraints: dat processen bottlenecks hebben waaraan prioriteit gegeven zou moeten worden.
Als ik Allen (David Allen, Getting Things Done, 2001) goed begrijp helpt hij bepalen hoe netwerkers in de netwerkeconomie prioriteit aan processen kunnen toekennen waarvan ze zelf de bottleneck zijn.

Martijn Aslander vroeg mij laatst: "zou je kunnen zeggen dat wat Het Doel is voor procesoptimalisatie is in bedrijven, GTD kan doen voor individueen? En dat GTD een eigentijdse versie vormt van Het Doel, maar dan toegespitst op de informatie- en netwerksamenleving?"

Goldratt ziet processen als deelprocessen in serie. Zijn 'doel' is het optimaliseren van het hoofdproces dat hij ziet als een keten van deelprocessen. Omdat een ketting zo sterk is als de zwakste schakel dringt hij er op aan de zwakste schakel te identificeren en die te versterken.
Allen ziet dan processen parallel die door de bottleneck van de netwerkers geperst worden. In de metafoor blijvend, gaat hij juist uit van individuele schakels, waaraan meerdere ketens verbonden zijn. Hij maakt zich minder druk over de ketens maar geeft aan hoe een schakel te versterken.

de Franse slag

Een wintersportoord in Frankrijk is natuurlijk geen plek waar je representatieve indrukken opdoet. Franse wintersportoorden zijn vaak grootschalig ontwikkelde projecten die min of meer afgesloten zijn van de buitenwereld, dus waar lokale monopolisten hun lusten kunnen botvieren.
Maar toch leek het mij, daar net van teruggekomen, dat de Fransen de weg een beetje kwijt zijn. Waar hier freelancers, zzp-ers of netwerknomaden experimenteren met 'lifehacking', 'waardebepaling achteraf' en leuke-dingen-doen-omdat-je-dan-de-meeste-waarde-levert excelleren zij in geld-betalen-vooraf-en-zie-maar-dat-je-ermee-redt en ik-word-betaald-om-mijn-werk-te-doen maar-wat-je-eraan-hebt-is-mijn-zorg-niet.

Zij zijn daar zelf ook niet blij mee. Een prive-mini-survey "Sont ils content, les Francais?" (n ca 3) leidde tot reacties als "Mais non!", "Non, non!" of "Oh non!". (Voor wie dit te moeilijk is: Fransen zijn niet blij.) Je kunt de doffe berusting ook van de gezichten aflezen.
Ze geven de schuld aan de regering. Maar ja die maken ze ook daar zelf.

Ik denk dat ze het zichzelf aandoen. Als iedereen er voortdurend mee bezig is om het zichzelf zo makkelijk mogelijk te maken ten koste van een ander word je zelf ook nooit blij gemaakt.

Ik ga de volgende keer weer naar Oostenrijk en laat Frankrijk voorlopig rechts liggen. Wel jammer want het is een schitterend land.