Wat ik van Popper begrijp
(uit
Aula 533, Bryan Magee, Popper, 1973)
p.31
Wij -stervelingen- kunnen nooit bewijzen dat wat-we-weten waar is. Hoe vaak ook bevestigd, het is altijd mogelijk dat er zich een tegenvoorbeeld voordoet: een falsificatie.
We zijn er dus toe beperkt iets -een opvatting, een hypothese, een theorie- voor waar aan te nemen tot het tegendeel bewezen is.
Want het tegendeel -een falsificatie, dat iets
niet waar is- kunnen we
wel bewijzen.
Gaan we daarom op zoek naar falsificatie maar
vinden we bevestiging, kan dat onze opvatting versterken.
Echter,
bevestiging zoeken is zinloos.
Herbevestiging in geval van falsificatie al helemaal.
We zijn dan genoodzaakt iets anders te vinden om voor waar aan te nemen. Vaak een kleine aanpassing maar soms een volledige omwenteling.
p.53
"Falsifieerbaarheid is de demarcatielijn tussen wetenschap en niet-wetenschap." (GH): Dat gaat op voor academische wetenschap zowel als voor de alledaagse.
p.92
Het gaat dus niet om 'zeker weten' maar om "essentieel gissende kennis".
p.38
- Hoe men tot een theorie is gekomen houdt geen verband met de wetenschappelijke of logische status ervan.
- Waarnemingen en experimenten geven geen aanleiding tot een theorie maar ... worden gebruikt om haar te toetsen.
- (...)
Waarneming vooronderstelt 'een' theorie, en kan er dus niet aan 'de' theorie voorafgaan.
p.40
Een wetenschappelijke hypothese / theorie kan slechts verzonnen worden.
p.70
Poppers
methode voor wetenschap gaat als volgt:
- probleem (vaak falsificatie van gangbare theorie)
- proefoplossing, een verzinsel dus, als
- toetsbare = falsifieerbare hypothesen
- toetsing = pogingen tot falsificatie
- voorlopige voorkeur voor theorie die nog niet gefalsifieerd is
- (weer terug naar 1)
Maar een verzinsel voor zo'n theorie volgt wel op waarnemingen, dus moet er een kiem van kennis aangeboren zijn. En inderdaad ...
p.71
Niet alleen bij mensen maar bij alle voorouders ... tot aan de oercel. De oercel waarin voor het eerst het "oerprobleem van het leven" werd opgelost: de overleving. De "oeractiviteit van het leven is problemen oplossen".
(GH): Popper heeft dus Darwin nodig voor zijn kentheorie.
p.87
en dat we "staan op de schouders van ontelbare generaties" in de "
gehele geschiedenis" voor ons. Onlosmakelijk.
p.93
Samenleven is - als voortzetting van leven - een proces van problemen oplossen.
p.94
Alle beleidsmaatregelen zijn hypothetisch van aard. Ze kunnen dus falen =gefalsifieerd worden= in het licht van de praktische ervaring.
Een samenleving of een organisatie met vrije =democratische= instellingen onderkent onbedoelde afwijkingen sneller om te corrigeren. Collectieve intelligentie dus. En teruggekoppeld volgens Poppers 'wetenschappelijke' methode.
Sneller en doeltreffender dan in samenlevingen waar kritiek op beleid opgevat wordt als aanval op de leiding.
Bij een samenleving of een organisatie met vrije =democratische= instellingen spelen wel paradoxen:
p.100
- een geweldloze samenleving kan zich niet verdedigen tegen geweld;
- een verdraagzame samenleving die onverdraagzaamheid toelaat gaat ten onder met haar verdraagzaamheid en al;
- volledige vrijheid voor iedereen, en vooral economische vrijheid =ongebreideld kapitalisme, gaat uiteindelijk ten koste van de vrijheid van die zich niet verweren. Van gelijkheid. Andersom fnuikt gelijkheid de vrijheid van de enkeling;
- de paradox van de soevereiniteit ... macht corrumpeert. Verdeel de macht.
p.103
De prijs van vrijheid / verdraagzaamheid / geweldloosheid / soevereiniteit is eeuwige waakzaamheid.
p.107
p.113
Zowel utopische als reactionaire idealen streven een volmaakte samenleving na op een zeker tijdstip ... een dan tot stilstand gebrachte samenleving.
Om dat te bereiken -en te behouden- moeten zij andersdenkenden tot zwijgen brengen en daarvoor moeten zij totalitair zijn. Ondanks alle goede bedoelingen.
De kans dat revoluties tot heilstaten leiden is verwaarloosbaar tegenover de krachten en de kansen dat er wat anders uitkomt.
Mocht het toch lukken dan vervallen ze ogenblikkelijk weer omdat samenlevingen nooit statisch zijn.
Kortom utopieën, begin er maar niet aan.
Tenslotte:
Marx' historisch materialisme is nu niet meer zo actueel maar indertijd wel en was volgens Popper:
- wetenschappelijk gezien op vele fronten gefalsifieerd,
- logischerwijs onmogelijk. Het zou de "toekomstige historie" voorspellen. Maar geen rationeel systeem kan zichzelf voorspellen. Kon dat wel dan zou het al bekend zijn en niet meer van de toekomst.
